İsmail Pehlivan
“Koyun beni Hakk aşkına yanayım
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan
Yolumdan dönüp yoksun mu kalayım
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan”
Pir Sultan Abdal (16. Yüzyıl)
Bu duruma şahit olan İstanbul’daki Alevilerin bile yarısından fazlası azar işitseler de cenazelerini hala mescitlerde kaldırmaya devam ediyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi kayıtlarına nazaran nüfus bazında baktığımızda Cami’den kaldırılan cenazelerin Cemevleri’ndekinden daha fazla olduğunu gözlemleyebilmekteyiz.
Demek ki neymiş?
Alevilerin büyük bir kısmı ölüsünü bile Cemevleri’nde kaldırmayı tercih etmiyor. Hele hele aşikâr bir sermaye birikimine sahip iş insanları Cemevleri’ne büsbütün kör bakmaktadır. Bunun nedenlerini Alevi örgütlerinin araştırması gerekmektedir. Gerçi Alevi örgütlerinin toplumun yaşadığı problemleri ve gibisi mevzuları masaya yatıracak takımlarının olmadığını, hatta Alevilik diye bir sıkıntılarının de bulunmadığını düşünenlerdenim. Ne yazık ki Alevi takımları öngörüden mahrum bir görünüm sergilemektedir.
Cemevleri’nde inanç hizmetini yerine getiren Dedeler, Cemevi liderlerinin buyruk kulu pozisyonuna düşürülmüştür. Dedeler ekonomik tasalar nedeniyle bu berbat duruma sabır etmek zorunda bırakılmıştır. Cemevleri’nde vazife yapan Dedeler, asli vazifelerini ve klâsik Alevi inancının gereklerini yerine getirmekten uzaklaştırılmıştır.
Dedeler, Anadolu Alevi Ocak Sistemi’nden koparılmış, maaşlı personel statüsünde paha görmektedir. Bu durum bile Alevi inancına çok büyük ziyan vermektedir.
Anadolu Alevi Ocak Sistemi gerek devlet kurumları tarafından ve gerekse Alevi örgütleri tarafından tahrip edilmiştir. Bu tahribat toplumsal birliğe kıymetli ölçüde ziyan vermiştir.
1965’lere kadar varlığını her türlü baskıya karşın devam ettiren Alevi Ocakları birinci darbeyi 1970’lerde sınıf uğraşı içinde olan Alevi gençlerinden yemiştir. Bu periyot Aleviler açısından karanlık bir vakit dilimidir. Devrimci uğraş içinde yer alan Alevi gençler lokal yapılan cem ibadetlerini sabote ederek Dedelerin inançsal ve toplumsal öncülüğüne ziyan vermiştir. Dağın filozofları olan bilge Dedeler, bu durumlarla karşılaşınca sırra ve zahmete çekilmek zorunda kaldılar. Bu durum 1990’lara kadar sürmüştür. Ve Aleviler 1980 faşist darbesinin de tesiriyle 1990’lara kadar sindirilmiş, varlığı yahut yokluğu hissedilmeyen bir toplumsal olgu olduğu bile hatırlanmamıştır.
Ne acı bir deneyimdir ki Aleviler bir katliam sonucu benliğini hatırlamış ve varlığını haykırmıştır.
Tam da bu devirde Alevi müelliflere, aydınlara medyadan ilgi artmıştır. Periyodun büyük gazeteleri birbiriyle yarış halinde Alevilik ve Aleviler hakkında günlerce süren yazı dizilerine yer vermiştir. O devir yüzbinler satan Hürriyet, Milliyet, Vatan, Sabah gazeteleri bu yayınlarla yüzbinlerce yeni okuyucu buldukları için Alevilik çok cazip bir alan olarak ilgi görmüştür.
Bu gelişmeler Alevi toplumunun özgüven hissini güçlendirmiştir. Zira Alevilik her yerde konuşulur olmuştur. Alevi hareketi tüm bu olumlu gelişmelerin mirası üzerine varlığını topluma kabul ettirmiştir.
Peş peşe Alevi dernekleri ülke sathına yayılarak yüzlerce şubeleri ile toplumla buluşmaya başladı. Bu buluşmaların meyvesi Cemevleri olmuştur. Bu o periyot mecburî bir teşebbüstü. Türkiye sınıf uğraşı içinde kıymetli tecrübe sahibi olmuş Alevi gençleri bu örgütlenmenin motor gücü olmuştur. Ve bu tecrübelerini Alevi toplumunun örgütlülüğü için hayata geçirmiştir. Aleviler artık biz de varız diyebilmiştir.
Kurulan Cemevleri başlangıçta çok kıymetli bir gereksinime karşılık verir nitelikteydi. Bilhassa büyük kentlere göç eden ve varlığını inkar etme hissine sahip olan Aleviler Cemevleri ile yine hayata döndü.
Kent şartlarında Alevilerin Cami ile olan bağı yalnızca cenaze merasimleri ile hudutlu idi. Ayrıca bir yer olmadığı için cenazesini istemeyerek de olsa mescide götürmek zorunda kalan Aleviler buralarda çok ağır hakaretlere maruz kaldılar. “Camiye girip namaz kılmayacaksanız, ölünüzü niçin buraya getiriyorsunuz? Ölünüzü de alın, defolun buradan” diyen Vahabi, Selefi, Emevi İslamcı yobaz sürüleri artık hakaret edemeyecekler. Cemevleri salt bu durum için dahi Alevilere kâfi nitelikteydi.
Kendini hatırlayan Aleviler bir müddet sonra yarım kalan inanç uygulamalarına muhtaçlık duydular. Cemevleri, Perşembe akşamları Cem ayinleri yapmaya başladı. Bunu duyan Aleviler bu yerleri doldurup, taşırdı. 2010 yılına kadar bu durum devam etti. Sonraki yıllarda Alevi öncüler siyaset kederine düştüler. Çabucak çabucak hepsi sol yelpazede yer alan partilerle diyalog içine girdiler. Bu takımların belediye meclis üyeliğiyle başlayan siyaset seyahati periyot dönem milletvekilliğine (bazı dönekler AKP’den de milletvekili oldu) kadar yükseldi. Lakin her mevkide kenar süsü olmaktan kurtulamadılar.
Bu ortada Alevi öncüler, Alevilik konusunda başından beri ideolojik bir yaklaşım içinde oldular. Bu anlayışla hareket eden şahsiyetler siyasal Alevilik anlayışlarını topluma kabul ettirmek için ağır bir gayret içinde oldular. Her Cemevi veya dernek başkanı kendi anlayışına göre bir Alevilik tarifine meyil etti ve bu doğrultuda Alevilere istikamet vermeye çalıştılar. Bunu fark eden inançlı Aleviler teker teker inanç merkezlerinden uzaklaştılar.
Tam da bu devirde bu durumu fırsat bilen ülkemizdeki güdümlü mihraklar da boş durmadı. “Alisiz Alevlik”, “İslam dışı Alevilik”, “Alevilerde Baş Karışıklığı” diye bir sıkıntı bıraktı Alevilerin içine. Ne yazık ki Alevi gençler ortasında karşılık buldu bu köhne anlayışlar. Akabinde Diyanet ve kimi üniversiteler Alevilik araştırma merkezleri açarak, Alevilik hakkında ahkam kesmeye başladı. Birçok ilahiyatçı, Türk İslam Sentezci, Vahabi-Selefi İslam anlayışlı akademisyenler bu alana müdahale etmeyi kendinden hak olarak gördü. Bu şahsiyetler, Alevilere tatlı ve demagojik laflarla düzgün görünerek geleneğin ve inancın tüm alanlarına müdahale etmeye başladılar. Aleviliğin batıni-felsefi anlayışından uzak ideolojik ve siyasal anlayışlı bu misyonerler, Aleviliği iğdiş ederek topluma sunmakla görevlendirilen takımlardır.
Bu sürecin günümüze kadar gelişimini gelecek hafta Pazar günü ele alacağım.
Aşkı muhabbetlerimle…