Türkiye’de ilaç kesimi, bir asırdan uzun geçmişe sahip. Avrupa’yı aratmayacak ilaç fabrikalarından tüm dünyaya her yıl yaklaşık 2 milyar dolarlık ihracat yapılıyor. Küresel devlerin yanı sıra yerli üreticiler de pazarda epey güçlü. İşte bu dev şirketlerin üst seviye yöneticilerini evvelki gün, Üsküdar Altunizade İlahiyat Camii’ndeki cenaze merasimi bir ortaya getirdi.
Ilaç dalı bazılarının “Güzin anne” diye andığı Güzin Poffet’i son seyahatine uğurladı. Güzin Poffet’nin kıssası aslında Türkiye’de ilaç dalının kurumsallaşmasının da özeti. Bu kıssaya tanıklık edenler, bir aşkın şekillendirdiği milyar dolarlık endüstrinin nasıl güçlendiğini de yakından biliyor.
BABASININ İŞİNİ DEVRALMAK İÇİN İSVİÇRE’YE GİTTİ
Güzin Poffet ile Edgar Poffet’in aşkını ve sonrasında yaşananları yazarken kızları Ayşe Poffet Ritscher ile sık sık konuştuk. “Babam annemi beş yıl beklemiş. Ona kavuşabilmek için annemin Ankara’daki dedemden müsaade alması gerekmiş” diyen Ayşe Hanım, bu yazı için birçok evrak ve fotoğrafı bizimle paylaştı.
1926’da Ankara’da doğan Güzin Tamaç Poffet’ın hayatında, babasının kıymetli tesiri var. Kastamonu Lisesi Müdürü olan babası Nuri Tamaç’ın milletvekilliğinin akabinde Ankara’da açtığı eczane onun seyahatinin kırılma noktalarından biri. O devirde Ankara’daki 22 eczaneden birini işleten Nuri Beyefendi hastalanınca işleri kızı devralır. Güzin Hanım’ın bir yandan Ankara Alman Filoloji Bölümü’ne devam ederken bir yandan da işlettiği Yenişehir eczanesine bir gün İsviçreli Wander İlaç firmasının yöneticisi gelir. Güzin Poffet bu anı etrafındakilere şöyle anlatır: “Bu beyefendinin teklifiyle İsviçre’de eczacılık eğitimi almaya karar verdim.”
Güzin Tamaç bu kararı verdiği sıralarda Edgar Poffet de İsviçre’de hem konservatuar piyano kısmına hem de eczacılık fakültesine devam etmektedir. İkilinin yolları Bern’de kesişir. Güzin Tamaç ve Edgar Poffet kısa müddette aşık olurlar. Birlikte okulu bitirip, doktora yapmaya başlarlar.
1959’da İstanbul 4 Levent’te kurulan Sandoz ilaç firmasının teknik sorumlusu Dr. Edgar Poffet; işçi, kamu bağları sorumlusu ve mesul müdürü ise Dr. Güzin Tamaç Poffet’ti. İkili Sandoz Novartis’e dönüştükten sonra da şirketten kopmadı.
BEŞ YILLIK BEKLEYİŞ
Çiftin evlilik evresine gelmesi uzun sürmez lakin önlerinde değerli bir mahzur vardır. Kızları Ayşe Poffet Ritscher, bu süreci şöyle anlatıyor: “Evliliğe annemin ailesi çabucak onay vermemiş. Annem de ailem müsaade vermezse katiyetle bu evlilik olmaz demiş. Zira babasına çok bağlıymış.”
Genç Edgar Poffet, bir yandan doktorasını yaparken bir yandan da müracaatına olumlu karşılık veren Sandoz’da çalışmaya başlar. İşte bu, hem Poffet’lar hem de Türkiye için kıymetli bir yolun başlangıcı olur. Edgar Poffet bir röportajda şöyle anlatıyor: “Basel’de çalışmaya başladıktan bir süre sonra sabah 07:30’da şefim beni çağırdı. Yurtdışında çalışır mısın dedi. Olabilir dedim. Ülkenin Türkiye olduğunu söyleyince çok şaşırdım. Hatta müdürüm, ‘İstanbul’da güzel bir mesul müdüre gereksinimimiz var. Tanıdığın bir Türk eczacı var mı’ diye sorunca daha da şaşırdım. Çabucak bir hanım eczacı tanıyorum dedim. Olmaz, hanım eczacı istemiyoruz zira hanımlar geliyorlar, evleniyorlar ve gidiyorlar dedi. Evet gelecek, evlenecek ancak gitmeyecek zira benimle evlenecek dedim. Güzin Hanım ile uzun yıllar sürecek olan seyahatimiz böylelikle başlamış oldu.”
Dr. Güzin Tamaç ve Dr. Edgar Poffet 1958 yılında evlenirler ve 1959’da İstanbul’a gelirler. Ağustos 1959’da da Sandoz Türkiye faaliyete geçer.
‘ANKARA’DA GÜZİN İŞVEREN ANA MERKEZDE BEN’
İstanbul’da bir ilaç fabrikasını hayata geçirmek Dr. Edgar Poffet’ın hayal ettiğinden daha zordur. Poffet, sonradan o günleri anlatırken, “O periyodu bugünkü kuşaklara anlatmak imkânsız. Hayal bile edemezler. Telefon yok, otomobil yok, su akmaz, elektrik masraf gelir… Ve biz bu kaidelerde üretim yapmaya çalışırız, yoktan var etmek üzere bir şey. Ankara’da ki tüm resmi işleri Güzin hallediyordu. Ankara hükümetine karşı Güzin Hanım benim işverenim, ana merkeze karşı da ben onun patronuydum” der.
BİRİ HAYALPEREST OBURU GERÇEKÇİ
Sandoz’da çalışanlarla bugün konuştuğunuzda Dr. Edgar Poffet’in ne kadar hayal kuran, yaratıcı biri olduğundan; buna karşılık Dr. Güzin Poffet’in de bir o kadar gerçekçi, disiplinli karakterinden bahsediyor. Onlarla uzun yıllar çalışan ve sonra aile dostları olan Dr. Altan Demirdere bu durumu şöyle anlatıyor:
“Güzin anne çok disiplinliydi, Edgar Beyefendi ise çok kreatifti. Onun fikirlerini duyunca ‘patron çıldırdı” derdik. Bir fikirle heyecanlanır, sonraki gün gelip ‘Şekerim yapamıyoruz, işveren müsaade vermiyor’ kederi. Zira biri ne kadar uçuksa oburu o kadar gerçekçiydi.”
İkilinin kurduğu Sandoz’la birlikte Türkiye’ye İsviçre üretim standartlarının geldiği ise tüm ilaç yöneticilerinin altını çizdiği bir bilgi. Dalın o periyoda kadar apartman dairelerindeki laboratuvarlarda, yer yer merdivenaltı formunda yaptığı üretime yeni bir standart anlayışının gelmesinin gerisinde Poffet çiftinin olduğu anlatılıyor. Hakikaten devrin sıhhat bakanlığının da 4 Levent’teki fabrikayı gördükten sonra yönetmelikler çıkararak tüm ilaç üreticilerinin bu standartlara uymasını istediği de tekrar o yılları yaşayanların aktardığı bilgiler.
Sandoz, Edgar Poffet’nin 1994 yılında emekli olmasının akabinde globalde bir birleşme yaşadıktan sonra Novartis ismini aldı. Fakat ne Novartis’tekiler ne de Sandoz’da Poffet ekolüyle yetişip ilaç kesiminde birçok şirkete dağılan yöneticiler, onların katkılarını unutttu…
ALTAN DEMİRDERE: HEPİMİZDE BÜYÜK EMEKLERİ VAR
UZUN yıllar Novartis’in Türkiye, Rusya üzere değerli pazarlarında üst seviye yöneticilik yapan Dr. Altan Demirdere, Poffet’lerin ‘parlak çocukları’ ortasında gösterilen bir isim. Güzin Poffet’in kaybının akabinde Altan Demirdere’ye bu türlü bir yazı hazırladığımı söyleyince çok heyecanlandı:
“Poffet’lar hayatıma istikamet veren insanlardı. 83’ten bu yana onlarla birlikteyim. Yalnızca bende değil bugün ilaç sanayisindeki yöneticilerin birçoklarında emekleri var. Nitekim Türk ilaç endüstrisinin 100 yıllık ömrü var ancak asıl 1980’lerde bir evrim geçirdi. Uygun üretim kuralları geldi. Bu geçişte Poffet’lerin tesiri çok büyük oldu. Bu endüstrinin 30 yıllık geçiş periyodunu onlar domine etti.”
Demirdere’ye nazaran Türkiye’de ilaç bölümünü ihracat yapmaya hazırlayan süreci Poffet çifti başlattı. Demirdere bununla ilgili anısını şöyle anlattı:
“90’ların başında İsviçre’ye gidip ilaç ihraç etmek istiyoruz deyince bizi ironik biçimde karşıladılar. Üretim süreci çok güç olan mideye dokunmayan bir aspirin verip, ‘Bunu üretin de bakarız’ üslubunda yaklaştılar. Biz bunu Türk emekçisinin çabalarıyla yaptık gönderdik, şaşırdılar. Gerisinden ikincisi, üçüncüsü geldi. Sonra ‘Siz hem süratli hem de kaliteli üretiyorsunuz’ deyip öteki ülkelerin ilaçlarını da bize verdiler. Burada Güzin Hanım’ın emekleri büyüktür. İşin mesul müdürüydü. Fabrikadaki üretim onun sorumluluğundaydı. Bu, çok büyük disiplin gerektirir. Çalışanlar onu anne üzere görürler lakin üretime sıra gelince önünde tir titrerler. Ben de Novartis’te çalıştığım müddet boyunca (iki yıl evvel emekli oldu) bütün kıymetli toplantılara Poffet’leri davet ettim. 97 yaşına kadar yaşaması gücünü asla kaybetmemiş olmasındandır.”
‘İSVİÇRE ÇOK SIKICI’
Dr. Edgar Poffet, bir röportajında “Neden İsviçre’ye tekrar dönmediniz” sorusunu şöyle yanıtlıyor: “İsviçre’de her şey nizamlı ve planlıdır. Hatta yaşantınızın her anı planlanmıştır. Yarın ne olacağını bilirsiniz, son derece sıkıcı bir ömür. Halbuki Türkiye’de yarın ne olacağını bilemezsiniz. Ben monoton bir hayatı değil heyecanı seven bir beşerim o yüzden Türkiye’de yaşamayı seçtik. Aslında İsviçre’de tesadüfen ölürsünüz, Türkiye’de ise tesadüfen yaşarsınız.”
SOROPTİMİST KULÜBÜ’NÜ KURDU
Dr. Güzin Poffet, iş dünyasında bayan istihdamı ve yöneticiliğinin artması için de değerli çalışmalara imza atan bir isim. Bugün Türk ilaç bölümü dünya ortalamasının epey üzerinde bayan yöneticiye sahip. Kimillerinin “sert bayanlar derneği” olarak da nitelediği Soroptimist Kulübü’nün Türkiye’deki kurucuları ortasında yer alıyor. 1974-1976 periyodu Türkiye Soroptimist Kulüpleri Federasyon Başkanlığı, Avrupa Soroptimist Kulüpleri Federasyonu 2. Başkanlığı üzere sivil toplum rollerinde de faal bir isim. Federasyon Başkanlığı devrinde başlattığı meskende hasta bakımı kursları bugün de sürdürülüyor.